Σκαϊ Βιβλίο, Μεγάλοι Έλληνες, Τόμος Ε΄- Σωκράτης, 2009

Είναι πράγματι αξιοθαύμαστο ότι ένα βιβλίο για τον πατέρα της φιλοσοφίας που έζησε πριν σχεδόν δυόμισι χιλιάδες χρόνια (469-399 π.χ.), εξακολουθεί να είναι επίκαιρο.  Ο Σωκράτης έζησε απλά, χωρίς να επιδιώκει τον πλουτισμό, διδάσκοντας την αρετή ως στόχο ζωής και την επάρκειά της για την ευδαιμονία των ανθρώπων. Με το θάνατό του αναδείχτηκε «ως ο πρώτος ΄άγιος της φιλοσοφίας΄ και  ΄απόστολος της ελευθερίας΄που μαρτύρησε για τις ιδέες του». Είχε μαθητές που τον ακολουθούσαν, δεν έπαιρνε χρήματα, δίδασκε για την ηθική, ότι κανείς δεν είναι κακός θεληματικά («ουδείς εκών κακός»), απέρριπτε την ανταπόδοση της αδικίας, δεν έγραψε ο ίδιος τίποτα και δέχτηκε την καταδίκη του σε θάνατο ως θέμα αρχής. Ο θάνατος του Σωκράτη χαρακτηρίσθηκε ως αυτοθυσία αλλά και αυτοκτονία. Παρόλο που δεν αναφέρεται στο βιβλίο, η ζωή του έχει πάρα πολλές ομοιότητες με εκείνη του Χριστού που ακολούθησε 399 χρόνια μετά το θάνατό του. Ουσιαστική ίσως διαφορά, ότι η Σωκρατική αρετή διδάχθηκε ως ικανή και απαραίτητη συνθήκη για την ευδαιμονία σε αυτόν το κόσμο, ενώ η Χριστιανική για εκείνο μετά τον θάνατο!

Ο Σωκράτης «έβλεπε ότι ο αγώνας για το δίκαιο, ακόμη και σε ιδιωτικό επίπεδο, εγκυμονούσε τους έσχατους κινδύνους. Ήταν λοιπόν ανάγκη όποιος σκόπευε να αγωνιστεί για αυτό, αν δεν ήθελε να χαθεί γρήγορα αλλά να φέρει σε πέρας την αποστολή του, ‘ να ιδιωτεύει και να μη δημοσιεύει ‘ , δηλαδή να μην αναμειγνύεται στο δημόσιο βίο...Ούτε όμως μπορούσε να καταφύγει στη σιωπή και την ησυχία, γιατί θα απειθούσε στο θεό και κυρίως γιατί πίστευε ότι ‘ ο ανεξέταστος βίος ου βιωτός ανθρώπων ‘». Πίστευε ότι μόνο η επιστήμη δίνει σε κάποιον ηγετικά δικαιώματα. «Βασιλείς και άρχοντες δεν είναι αυτοί που έχουν τα σκήπτρα, ούτε αυτοί που εκλέγονται από τους τυχόντες ούτε αυτοί που βγαίνουν με κλήρο ούτε αυτοί που ασκούν βία ούτε αυτοί που εξαπατούν, αλλά αυτοί που γνωρίζουν καλά να άρχουν».

«Τη σωκρατική ηθική απαρτίζουν κατά βάση δύο κύριες απόψεις: αυτή που υποστηρίζει ότι η αρετή είναι γνώση...και εκείνη που δηλώνει ότι η αρετή φέρνει ευτυχία και η κακία δυστυχία», προσθέτοντας όμως ότι κανείς δεν είναι κακός θεληματικά, ότι είναι απλώς αμαθής. Παρά την αναγνώριση της γνώσης και της επιστήμης ο Σωκράτης δηλώνει ειρωνικά: «Εν οίδα ότι ουδέν οίδα». Η προσπάθειά του να ορίσει την αρετή ως μία επιστήμη συνέχισε να του διαφεύγει, φαίνεται όμως ότι συμπεριλάμβανε την ανδρεία, σωφροσύνη (ηρεμία και κοσμιότητα), δικαιοσύνη και σοφία (γνώση).