Ένα βιβλίο για το δημόσιο χρέος που προέρχεται από τον πρώτο Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης έχει την αξία του.
O Attali ξεκινά το βιβλίο του με μια φιλοσοφική προσέγγιση: «Το πρώτο χρέος του ανθρώπου είναι το χρέος της ζωής. Ο Θεός ή μια άλλη δύναμη μας “δανείζει” τη ζωή. Λατρεύουμε και ταυτόχρονα απεχθανόμαστε το δημιουργό μας...γιατί Αυτός (ή Αυτή) μας υπενθυμίζει με την ίδια του την ύπαρξή του τα όριά μας, τα λάθη μας και τα καθήκοντά μας απέναντί του....Δανειστές και δανειζόμενοι φοβούνται, εν γένει, τη μεταξύ τους εξάρτηση. Και οι μεν προσπαθούν να απαλλαγούν πρώτοι από τους δε. Για το λόγο αυτό, η βία που μπορεί να προκαλέσει η συσσώρευση απαιτήσεων και χρεών πολύ συχνά αποφεύγεται με την κατάργησή τους ανά τακτά χρονικά διαστήματα, είτε με τη θεία συγχώρεση είτε με έναν Κατακλυσμό ή ένα χρεοστάσιο. Κάθε τεσσαράκοντα εννέα έτη, αναφέρει η Βίβλος...Δανειζόμαστε λοιπόν, από αυτόν απ’ τον οποίο δεν τολμούμε να πάρουμε. Η πρώτη που δανείζεται είναι η λαϊκή εξουσία από τη θρησκευτική που αποταμιεύει τις εισφορές των πιστών».
Το βιβλίο συνεχίζει με μια ιστορική αναδρομή του δημόσιου χρέους (και τις αθετήσεις του). Το Δημόσιο Χρέος συνοδεύει την ιστορία της ανθρωπότητας από τουλάχιστον την αρχαία Ελλάδα όταν χρησιμοποιήθηκε από τις εμπόλεμες πόλεις, την Αθήνα και τη Σπάρτη, για τη χρηματοδότηση του πελοποννησιακού πολέμου από τα ιερά της Ολυμπίας και των Δελφών.
«Η ύβρις του δημόσιου χρέους συνέβαλε στην παρακμή των πόλεων-κρατών της αρχαίας Ελλάδας και στην άνοδο της Ρώμης…Τον 12ο αιώνα, στα αγγλικά μοναστήρια, το δημόσιο χρέος αρχίζει για πρώτη φορά να διαχωρίζεται από τους επικεφαλής που το συνάπτουν. Στη συνέχεια εκδηλώνεται στις ιταλικές πόλεις της Φλάνδρας τον 14ο αιώνα, στην ισπανική αυτοκρατορία τον 15ο, στο βασίλειο της Γαλλίας τον 16ο αιώνα, στην Ολλανδία τον 17ο αιώνα, στην Αγγλία τον 18ο αιώνα και στις Ηνωμένες Πολιτείες τον 19ο αιώνα. Καθένα από αυτά τα έθνη υπερισχύει των αντιπάλων του εάν κατορθώσει, συμπληρωματικά με την επιβολή όλο και πιο επαχθών φόρων, να δανειστεί επαρκώς από τους πολίτες του ή το εξωτερικό, για τη χρηματοδότηση πολέμων που θα εξασφαλίσουν εξωτερικές αγορές και κάποιες δημόσιες υποδομές, κυρίως λιμάνια, δρόμους και ταχυδρομεία. Αυτός που ήταν κάποτε δανειστής γίνεται ο αυριανός οφειλέτης. Αρχίζει, συνήθως, να δανείζει τους πιο ισχυρούς ασκούντες την εξουσία και στην συνέχεια τους αντικαθιστά προτού πέσει και ο ίδιος θύμα αυτής της πρακτικής. Από τα τέλη του 19ου αιώνα, στην Ευρώπη, κυρίαρχος γίνεται ο λαός. Συνεπώς, κάθε πολίτης είναι υπεύθυνος για το δημόσιον χρέος...
Σε κάθε περίοδο, δημιουργείται ο ίδιος φαύλος κύκλος: οι δημόσιες ανάγκες ωθούν το κράτος να δημιουργήσει χρηματοπιστωτικά μέσα...δημιουργείται έτσι μια φούσκα (με την αύξηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων...) το σκάσιμο της οποίας υποχρεώνει τον ασκούντα εξουσία να επιβαρυνθεί περαιτέρω με χρέη και, εν συνεχεία να απαλλαγεί από τους πιστωτές του, είτε μέσω νέων φόρων είτε καθυστερώντας την αποπληρωμή των χρεών του ή ακόμα και αθετώντας την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του...Και έπειτα, έρχονται τα πάνω κάτω, ανακαλύπτουμε ότι το μέρος του κόσμου που εθεωρείτο πλούσιο είναι χρεωμένο προς το μέρος που εθεωρείτο φτωχό...
Πρόκειται για μια παράξενη κατάσταση, όπου οι πλούσιοι ζουν σε βάρος των φτωχών, όπου οι Κινέζοι οι οποίοι κερδίζουν λιγότερο από 1.000 ευρώ μηνιαίως διαθέτουν το ήμισυ του εισοδήματός τους για τη χρηματοδότηση των μισθών των Αμερικανών δημοσίων υπαλλήλων, στρατιωτικών ή ερευνητών, που κερδίζουν πάνω από το δεκαπλάσιο του εισοδήματος των πρώτων, όπου το τραπεζικό σύστημα χρηματοδοτεί την κατανάλωση των χωρών του Βορρά με τις αποταμιεύσεις των χωρών του Νότου εισπράττοντας εν τω μεταξύ μεγάλες προμήθειες, όπου οι γηραιότεροι ζουν από τη δουλειά των νέων, όπου οι αρχηγοί των φτωχών κρατών δεν επιθυμούν να δουν τους πολίτες τους να πλουτίζουν γρήγορα, όπου κανείς δε θέλει να μάθει ποια είναι τα πραγματικά χρέη των κρατών, όπου η θεωρία απορρίπτεται εντελώς και αδυνατεί ακόμα και να προσδιορίσει τις σχετικές έννοιες, πολλώ δε μάλλον να προβεί σε μια πρακτική εφαρμογή των εννοιών αυτών, όπου όλοι μεταφέρουν το «λογαριασμό» σε αναρίθμητους αποδιοπομπαίους τράγους.
Σήμερα, πολλοί από τους ιθύνοντες σκέφτονται να γλυτώσουν με χίλια δυο τεχνάσματα...Εάν η σημερινή τάση δεν αντιστραφεί άμεσα, το γαλλικό κράτος, όπως και πολλά άλλα, θα αδυνατεί κάποια μέρα (πολύ πιο σύντομα από όσο νομίζουμε) να διατηρήσει την ομαλή λειτουργία των βασικότερων δημοσίων υπηρεσιών, δηλαδή σχολείων, νοσοκομείων, ενόπλων δυνάμεων και σωμάτων ασφάλειας, ή να καταβάλει συντάξεις. Το ίδιο θα συμβεί και με πολλούς κοινωνικούς φορείς και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης...
Θα πρέπει επίσης να προετοιμαστούμε, ειδικά στη Γαλλία, να κάνουμε μεγάλη οικονομία, να αυξήσουμε αισθητά τη φορολογία και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, ακόμα και να επιτρέψουμε την ύπαρξη ενός κάποιου πληθωρισμού...Επιπλέον πρέπει να διασφαλίζεται ότι το δημόσιο χρέος χρηματοδοτεί μόνο μελλοντικές δαπάνες, δηλαδή επενδύσεις σε υποδομές, υλικές ή άυλες, που είναι φορείς μιας νέας ανάπτυξης...Συνεπώς, η εξάλειψη του κακού χρέους προϋποθέτει την ανάπτυξη του καλού χρέους.
Το μέλλον εξαρτάται από την τροπή που θα πάρει η σχετική συζήτηση...Συνεπώς εξαρτάται από τους εκλογείς, ως άμεση προτεραιότητα, να μην αφήσουν το κράτος στα χέρια εκείνων που σκέφτονται σαν να μην έπρεπε να λογοδοτήσουν ποτέ για τις πράξεις τους στις μελλοντικές γενιές.»
Ο Attali αντλεί δώδεκα διδάγματα από την ιστορία του δημόσιου χρέους:
«Δέκατο μάθημα:...Σε περίπτωση υπερβολικού χρέους υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν οκτώ λύσεις: αύξηση φόρων, μείωση δαπανών, ενίσχυση της ανάπτυξης, μείωση των επιτοκίων, άνοδος του πληθωρισμού, πόλεμος, εξωτερική στήριξη ή αθέτηση των υποχρεώσεων. Όλα αυτά τα μέσα χρησιμοποιήθηκαν και θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται, μιας και δεν υπάρχει κανένα άλλο.»
«Δωδέκατο μάθημα: Κάθε υπεύθυνο κράτος θα πρέπει να αποφεύγει να χρηματοδοτεί τη λειτουργία του μέσω δανείων, ενώ θα πρέπει να περιορίζει τις επενδύσεις του με βάση την ικανότητά του να εξοφλεί τα χρέη του.»
Το βιβλίο συνεχίζει διαχωρίζοντας το καλό και κακό χρέος:
...«ένα “δάνειο” είναι καλό μόνο εάν χρησιμοποιείται ορθολογιστικά, δηλαδή εάν αποφέρει περισσότερα οφέλη από το βάρος του.»
«Το δημόσιο χρέος είναι “κακό» εάν χρηματοδοτεί κρατικές λειτουργικές δαπάνες και ακόμα περισσότερο εάν χρηματοδοτεί άσκοπες λειτουργικές δαπάνες ή άσκοπες δαπάνες για επενδύσεις που αποτελούν πηγές σπατάλης...ενώ είναι ιδιαιτέρως “κακό” εάν χρηματοδοτεί τα μέσα επιβίωσης ενός δικτάτορα ή εάν εξυπηρετεί μόνο τα συμφέροντα των πιστωτών.»
Ο Attali, εισηγείται τη δημιουργία ενός νέου ευρωπαϊκού οργανισμού, ενός Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαχείρισης Διαθεσίμων, με αποστολή να «παρέχει στους προϋπολογισμούς των ευρωπαϊκών κρατών νέους χρηματοδοτικούς πόρους σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα για τη χρηματοδότηση των τρεχόντων δημοσίων χρεών τους και του μεταγενέστερου “καλού” χρέους τους. Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει σήμερα καθόλου χρέος, ο οργανισμός αυτός θα διέθετε σημαντική δυνατότητα δανεισμού».
Ο Attali, τολμά ακόμη να εισηγηθεί μια παγκόσμια αρχιτεκτονική διαχείρισης των δημοσίων χρεών, πράγμα που θα μπορούσε να μετατρέψει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σε παγκόσμια κεντρική τράπεζα που θα διασφάλιζε τη ρευστότητα και τη φερεγγυότητα όλων των κυρίαρχων κρατών... «Εξυπακούεται ότι όλα τα παραπάνω δεν θα είχαν κανένα νόημα, αν αυτοί οι παγκόσμιοι οργανισμοί δεν λειτουργούσαν δημοκρατικά. Εξού και η ιδέα μιας παγκόσμιας Γενικής Συνέλευσης. Όπως φαίνεται όμως, απέχουμε παρασάγγας από μια τέτοια ουτοπία.»
Οι εισηγήσεις του Attali, στο τέλος της ημέρας συνίστανται στη δημιουργία νέων χρηματοπιστωτικών μέσων, πράγματα που ο ίδιος αναγνωρίζει ότι αποτελούν την αρχή του φαύλου κύκλου της δημιουργίας των δημοσίων χρεών. Θα μπορούσαν άραγε τα νέα αυτά μέσα και οργανισμοί να μετατρέψουν πράγματι το «κακό» σε «καλό» δημόσιο χρέος ή απλά αποτελούν ακόμα ένα από τα χίλια δυο τεχνάσματα, με τα οποία οι ιθύνοντες σκέφτονται να γλυτώσουν, όπως ο ίδιος ο Attali προειδοποιεί;
No comments:
Post a Comment